เส้นทางทรราช : โจเซฟ สตาลิน ตอน “ผูกขาดความจริง”

ความจริงคืออะไร เมื่อครั้งยังเด็กเรามักเชื่อว่าความจริงคือสิ่งที่ไม่อาจโต้แย้งได้ แต่สำหรับผู้ปกครองบางประเภทแล้วนั้น ความจริงคือตัวปัญหา เพราะความจริงเชื้อเชิญให้ถกเถียง เพราะความจริงเปิดทางว่าเราสามารถตั้งคำถามกับเรื่องราวที่ได้รับมา ดังนั้น ความจริงจึงมักทำให้ไม่สะดวกเท่าไหร่นัก ชายผู้หนึ่งพยายามต่อสู้กับความจริงอย่างไม่ลดละ สารคดีเรื่อง เส้นทางทรราช ตอน “ผูกขาดความจริง” (Netflix) จะพาเราไปรู้จักกับ โจเซฟ สตาลิน และขั้นตอนในการต่อสู้กับความจริงเพื่อควบคุมสหภาพโซเวียตอันไพศาลของเขากัน

โจเซฟ สตาลิน ได้มอบรากฐานความเป็นจริงให้แก่ประชาชนของเขา ซึ่งก็ง่ายมาก ถ้าความจริงนั้นรักษาผลประโยชน์ของเขาและพวกพ้องไว้ มันก็จริง กว่า 3 ทศวรรรษที่สตาลินปกครองสหภาพโซเวียต เขาทำลายทุกสถาบันที่กล้าท้าทายอำนาจของรัฐ สตาลินเริ่มต้นขึ้นสู่อำนาจด้วยการเขียนประวัติศาสตร์ขึ้นใหม่เช่นเดียวกับผู้นำเผด็จการอีกหลายคน ฮิตเลอร์สั่งทำลายอนุสรณ์สงครามโลกครั้งที่หนึ่งเพื่อลบหลักฐานความพ่ายแพ้ในอดีตของเยอรมันทิ้ง ระบอบคิมแห่งเกาหลีเหนือยืนกรานว่าเกาหลีใต้เป็นผู้เริ่มยิงก่อนในสงครามเกาหลี ทั้งที่ความจริงสงครามเริ่มขึ้นเมื่อเกาหลีเหนือบุกโซล เหมาเจ๋อตงปฎิเสธว่านโยบายของเขาไม่ได้ทำให้ประชนชนอดอยากแม้จะมีหลักฐานว่าทุพภิกขภัยคร่าชีวิตชาวจีนไปถึง 45 ล้านคน

เช่นเดียวกับสตาลิน ขณะที่เขาทำงานให้กับ วลาดิเมียร์ เลนิน ในช่วงสุดท้ายของชีวิต เลนินยังคงกังขาในตัวสตาลิน แต่เขากลับเริ่มกระบวนการเขียนความจริงขึ้นใหม่ เมื่อเลนินจากไป สตาลินเข้ามาควบคุมจัดการเรื่องงานศพในทันที เขาบรรยายถึงปรัชญาเลนินอย่างซาบซึ้ง และเพื่อแสดงให้ทุกคนเห็นว่าเขาคือทายาททางอุดมการณ์ของเลนิน สตาลินปล่อยภาพของเขากับเลนินสู่สาธารณชน โดยให้คนแต่งภาพเขาทั้งคู่นั้นอยู่ใกล้กันมากกว่าความเป็นจริง นี่คือหนึ่งในรูปโฟโต้ชอปรูปแรก ๆ ของประวัติศาสตร์ จากนั้นเขาจึงได้ก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำสหภาพโซเวียตแต่เพียงผู้เดียว เขายังใช้วิธีเดียวกันนี้ในการสร้างประวัติศาสตร์ของพรรคคอมมิวนิสต์ขึ้นมาเอง หนึ่งในเครื่องมือทรงพลังที่สุดที่ผู้นำมีคือการควบคุมสื่อ ในยุคสตาลิน ห้องสมุดจะทำลายสิ่งที่มีเนื้อหาที่รัฐเห็นว่าเป็นการโจมตีรัฐ แม้กระทั่งหนังสือ เชอร์ล็อค โฮล์มส์ ก็ยังถูกแบน

กลยุทธ์ต่อไปคือการเล็งเป้าไปที่ศาสนา การจะทำให้ผู้คนหันหลังให้ความศรัทธาคุณต้องทำมากกว่าแค่กดศาสนาไว้ การสถาปนาลัทธิของพรรคคอมมิวนิสต์ขึ้นมาเองนั่นคือสิ่งที่พวกเขาทำ เมื่อคุณแทนที่ศาสนาด้วยรัฐ ความจริงของคุณจะกลายเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ แต่ก็ยังมีผู้ถูกปกครองอีกจำพวกที่ยึดถือความจริงอีกชุด นั่นคือสิ่งที่เรียกว่าวิทยาศาสตร์ เพราะฉะนั้นกลยุทธ์ต่อไปคือการบิดเบือนแม้กระทั่งวิทยาศาสตร์ หลายหลักการถูกกำหนดด้วยหลักความเชื่อทางอุดมการณ์ของเขา แน่นอนว่าหากมีนักวิจัยคนไหนต่อต้านก็จะถูกกำจัด หลังจากขั้นตอนทั้งหมด สิ่งสุดท้ายที่จะถูกจัดการเป็นลำดับถัดไปนั่นก็คือ ศรัทธาในกันและกันของประชาชน นี่เป็นภัยคุกคามใหญ่ที่สุดของระบบเผด็จการ จะต้องไม่มีหลักการหรือค่านิยมใดที่สูงไปกว่าความภักดีและการเชื่อฟังผู้ปกครองประเทศ ความไม่ไว้ใจซึ่งกันและกันในหมู่ประชาชนเป็นเครื่องมือที่ทรงพลังมาก ถ้าคุณไม่ไว้ใจใครอีกต่อไปคุณจะยอมมอบกายถวายชีวิตให้แก่อำนาจรัฐด้วยความเต็มใจ การส่งเสริมให้คนต่อต้านกันเองช่วยส่งเสริมให้รัฐมีเครื่องมือในการกำจัดศัตรู

ด้วยการนิยามความจริงขึ้นมาใหม่ในกระบวนการต่าง ๆ ที่กล่าวมานี้ คุณคงคาดคิดว่าใครๆคงจะจดจำเขาในฐานะผู้ร้ายล่ะสิ แต่ความจริงมันซับซ้อนยิ่งกว่านั้นมาก เพราะมีคนมากมายเคารพสตาลินในฐานะผู้นำที่ยิ่งใหญ่มาจนถึงปัจจุบัน เมื่ออ่านมาจนถึงตอนนี้ หลาย ๆ คนอาจจะเริ่มเกิดความสงสัยกันแล้วว่า แท้จริงแล้วความจริงที่เรา ๆ ท่าน ๆ เชื่ออยู่ในปัจจุบันนี้ ถูกสร้างขึ้นโดยใครบางคน เพื่อผลประโยชน์อะไรสักอย่างอยู่หรือเปล่า