เส้นทางทรราช : อีดี้ อามิน ตอน “ใช้ความกลัวครอบงำ”

ผู้ปกครองควรให้คนกลัวหรือควรให้คนรัก? คำถามนี้หากนำไปถามชายผู้หนึ่ง แน่นอนที่เขาจะตอบคุณว่า คุณควรพึ่งพาความกลัว เพราะเมื่อคนกลัวคุณ คุณจะควบคุมพวกเขาได้ ชายผู้นั้นคือ อีดี้ อามิน ดาดา ผู้นำเผด็จการยูกันดาในปี 1971-1979 เขาใช้ความรุนแรงและความกลัวปกครองชาวยูกันดาเช่นไร ตามไปดูกันในสารคดี เส้นทางทรราช ตอน ใช้ความกลัวครอบงำ (Netflix)

ช่วงเวลาเพียง 8 ปีที่ อีดี้ อามิน ขึ้นปกครอบ มีขาวยูกันดามากถึง 3 แสนคนที่หายสาบสูญหรือถูกฆ่า ชายผู้นี้ขึ้นสู่อำนาจได้อย่างไร ในราวปี 1946 อามินเข้าร่วมกรมทหารปืนยาวแอฟริกาของกษัตริย์ หน่วยงานที่ใช้ในการปราบปรามการจลาจลและกบฏในประเทศต่าง ๆ แถบแอฟริกา เขาพัวพันกับเหตุการณ์รุนแรงหลายครั้ง แต่แทนที่จะถูกลงโทษ อามินกับได้รับการเลื่อนขั้น เขาสามารถสร้างกองทัพผู้สนับสนุนโดยอาศัยหน้าที่การงานของตัวเอง หลังยูกันดาได้เอกราชคืนจากอังกฤษอามินได้รับการแต่งตั้งเป็นผู้บัญชาการกองทัพ หลังจากนั้นไม่นานเขาก็ปฏิวัติรัฐประหารยึดอำนาจมาจากประธานาธิบดี มิลตัน โอโบเต้ ผู้ที่แต่งตั้งเขา

ยุคใหม่ที่เต็มไปด้วยคำมั่นสัญญาเริ่มต้นขึ้น สื่อต่าง ๆ อ้าแขนตอบรับเขาเป็นอย่างดี แต่การได้อำนาจมาจากการรัฐประหารย่อมหมายถึงอามินต้องกวาดล้างศัตรูเพื่อรักษาอำนาจ คุณจะทำแบบนั้นได้อย่างไรไม่ให้เหม็นโฉ่ไปทั่วโลกล่ะ กลยุทธ์ซ่อนเร้นความโหดเหี้ยมจึงได้เริ่มต้นขึ้น หกเดือนหลังขึ้นสู่อำนาจ เริ่มมีข่าวลือว่ามีการสังหารหมู่ในค่ายทหาร เมื่อข่าวแพร่สะพัดออกไป นักข่าวชาวอเมริกันคนหนึ่งกับเพื่อนของเขาตัดสินใจสืบสวนเรื่องนี้ พวกเขาขับรถไปยังสถานที่ที่ถูกกล่าวหาว่าเป็นที่เกิดเหตุหลังจากนั้นทั้งคู่ก็หายตัวไป อามินพบกับภรรยาของนักข่าวชาวอเมริกันคนนั้นเพื่อให้คำมั่นว่าเขาจะตรวจสอบอย่างไม่ลดละจนกว่าจะรู้ว่าเกิดอะไรขึ้น ผ่านไปหลายเดือนโดยไม่มีอะไรเกิดขึ้น ในภายหลังทหารนายหนึ่งหนีออกนอกประเทศพร้อมเปิดเผยเรื่องเล่าสุดโหด ว่าชาวอเมริกันสองคนนั้นถูกทหารของอามินทำร้ายจนตาย ศพของพวกเขาถูกเผาและโยนทิ้งแม่น้ำ อามินสั่งปิดคดีโดยไม่มีการตั้งข้อหา

ทรราชที่ดีทุกคนรู้ดีว่าประเทศนั้นเกิดจากมนุษย์ที่มีอารมณ์และความรู้สึกมารวมกัน และอารมณ์ความรู้สึกถูกปั่นได้ การหาแพะรับบาปเป็นหนึ่งในกลยุทธ์ที่มีประสิทธิภาพที่สุด การโทษใครสักคนว่าเป็นสาเหตุของความลำบากที่คนส่วนใหญ่เผชิญอยู่คือวิธีที่คุณจะได้รับการสนับสนุนและความชอบธรรมจากมวลชน ในขณะที่สภาพเศรษฐกิจของยูกันดาย่ำแย่ อามินที่พยายามหากลยุทธ์เอาใจประชาชนเลือกคนเอเชียขึ้นมาเป็นเป้าในครั้งนี้ ชาวยูกันดาที่มีเชื้อสายอเชียมีประมาณแสนคน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นเชื้อสายอินเดียที่อังกฤษนำพามาในยุคล่าอาณานิคม ชาวเอเชียเหล่านี้ส่วนใหญ่เป็นเจ้าของร้านค้าและธุรกิจขนาดใหญ่ ช่วงปลายปี 1971 อามินจัดงานแถลงข่าวขึ้นเพื่อโจมตีว่าชุมชนเอเชียต่อต้านคนยูกันดาผิวดำอย่างไร กล่าวหาว่าพวกเขาเลี่ยงภาษีและพยายามสูบเงินออกนอกประเทศ จากคำพูดนั้นทำให้เกิดกระแสต่อต้านชาวเอเชียอย่างหนัก แต่ถึงแม้คุณจะหาแพะรับบาปตัวอ้วนได้แล้ว คุณก็ยังมีขั้นตอนต่อไปที่ต้องทำเพื่อกำจัดพวกเขา

กลยุทธ์ต่อมาคือเปลี่ยนกฎหมายให้เป็นอาวุธ สถาบันเดียวที่อามินเจาะเข้าไปควบคุมไม่ได้คือตุลาการ เขาจึงระงับการใช้รัฐธรรมนูญบางส่วนและมอบอำนาจให้ตัวเองออก พรก. เพื่อทำสิ่งที่ต้องการ เขาให้เวลาชาวเอเชียทั้งหมดในประเทศเป็นเวลาสามเดือนเพื่อเตรียมตัวออกนอกประเทศ คนเอเชียมากมายในยูกันดาเกิดที่นี่และใช้ชีวิตมาหลายชั่วอายุคน แต่พวกเขาก็ไม่มีทางเลือกอื่น ทันทีที่คนเชื้อสายเอเชียถูกไล่ไปหมด มีการเฉลิมฉลองครั้งใหญ่ในยูกันดา อามินยึดเอากิจการที่คนเอเชียเคยเป็นเจ้าของมามอบเป็นรางวัลให้ชาวแอฟริกัน หลังจากเหตุการณ์นั้นเกิดวิกฤติเศรษฐกิจครั้งใหญกว่าเดิม ผู้ประกอบการส้มหล่นไม่มีทักษะในการบริหารกิจการจนเกิดการขาดแคลนสินค้าโภคภัณฑ์ทุกประเภท ส่งผลให้เศรษฐกิจล่มสลาย

แน่นอนว่าไม่มีอะไรจะปลุกกระแสต่อต้านการปกครองได้เท่ากับสภาพเศรษฐกิจที่ย่ำแย่ ดังนั้นเพื่อป้องกันความวุ่นวาย อามินจึงได้สร้างหน่วยทรมานขึ้น ผู้ที่ต่อต้านเขาถูกจับกุมกลางที่สาธารณะ ถูกยัดใส่ท้ายรถ และแน่นอน ไม่มีใครได้เห็นพวกเขาอีก อามินมีห้องทรมานจำนวนมากและเขามักจงใจปล่อยผู้ถูกทรมานบางคนหนีไป นำฝันร้ายเหมือนนรกนี้ไปเล่าสู่ภายนอกเพื่อสร้างความหวาดกลัว ผลที่ได้คือประชาชนทั่วไปไม่รู้ว่าสามารถไว้ใจใครได้บ้าง พวกเขาจึงไม่สามารถจัดตั้งกลุ่มต่อต้านรัฐบาลได้

นี่คือเรื่องราวของการใช้ความหวาดกลัวเพื่อครอบงำผู้อยู่ใต้ปกครองของทรราชคนหนึ่งในหน้าประวัติศาสตร์ แน่นอนว่าความกลัวคืออารมณ์หลักของมนุษย์ทุกคน ดังนั้นการรู้เท่าทันความหวาดกลัวจึงเป็นเรื่องสำคัญยิ่งที่จะช่วยให้เราสามารถรับมือกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นตรงหน้าของเราในอนาคตได้ เพื่อที่จะไม่ตกเป็นทาสของความหวาดกลัวภายในใจของเราเอง