เสรีกัญชา ที่กีดกันคนบางกลุ่ม

กัญชา คือประตูสู่โลกยาเสพติดมาตั้งแต่ 2700 ปีก่อนคริสตกาล ปัจจุบันนี้ ในขณะที่กัญชากำลังจะกลายเป็นอุตสาหกรรมที่ถูกกฎหมาย มูลค่าหลายพันล้านดอลลาร์ในแคลิฟอร์เนีย แต่ราว 80% ของยอดขายกัญชาในรัฐนี้กลับมาจากตลาดมืด เหตุใดจึงเป็นเช่นนั้น ? สารคดีเรื่อง ธุรกิจยาพารวย “กัญชา” (Netflix) จะพาเรามาสืบหาสาเหตุ และทำความรู้จักกับกัญชาในแง่ธุรกิจกัน

กัญชาเป็นยาเสพติดที่คนนิยมมากที่สุดในโลก ประมาณกันว่า มีคนใช้กัญชามากกว่า 200 ล้านคน ปัจจุบันในสหรัฐอเมริกา ธุรกิจกัญชาเป็นธุรกิจที่เติบโตมากที่สุด เร็วกว่าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์หรือยาเสพติดที่ถูกกฎหมายเช่นนิโคติน รัฐแคลิฟอร์เนียถือเป็นผู้ผลิตกัญชารายใหญ่และคุณภาพดีที่สุดของโลก แต่มีเพียง 20% เท่านั้นที่ดำเนินธุรกิจโดยมีใบอนุญาตจริง ๆ ในปี 1996 แคลิฟอร์เนียเปิดเสรีกัญชาเพื่อการแพทย์ จากนั้นในปี 2012 โคโลราโดและวอชิงตัน ได้เปิดเสรีกัญชาเพื่อนันทนาการ การนำกัญชาขึ้นมาบนดินนี้ ส่งผลดีในด้านความปลอดภัยของผู้บริโภค ผลิตภัณฑ์กัญชาที่มีใบอนุญาตทุกประเภท จะต้องสามารถตรวจสอบย้อนกลับได้ถึงต้นทาง ทันทีที่ต้นกัญชาสูงมากกว่า 8 นิ้ว จะต้องถูกติดป้ายรหัสและมีการติดตามไปจนถึงการแปรรูปขั้นตอนสุดท้าย กัญชาเป็นธุรกิจที่กำลังมาแรงที่สุด แต่สาเหตุที่ทำให้มีผู้ที่เข้าสู่ระบบอย่างถูกกฎหมายนั้น เป็นเพราะข้อบังคับที่เคร่งครัด ทำให้หลายคนที่อยากเข้ามามีส่วนร่วมต้องออกจากตลาดนี้ไป

การเปิดธุรกิจกัญชาแบบถูกกฎหมายนี้ ใช้เงินลงทุนที่สูงมาก แค่ก้าวเท้าเข้ามา คุณก็อาจต้องเตรียมเงินไว้อย่างน้อยหนึ่งล้านดอลลาร์ คุณต้องเสียค่าธรรมเนียมขอใบอนุญาตท้องถิ่น ค่าธรรมเนียมขอความยินยอมจากรัฐ ค่าใบอนุญาตรัฐ ค่าธรรมเนียมจัดจำหน่าย ค่าทดสอบ ค่าธรรมเนียมการสกัด และคุณไม่สามารถนำค่าใช้จ่ายใด ๆ ในธุรกิจของคุณมาหักภาษีได้เลย คุณต้องจ่ายภาษีที่คำนวณจากยอดขายเต็มจำนวน และคุณยังดำเนินธุรกิจผ่านธนาคารไม่ได้ กู้ยืมเงินไม่ได้ ต้องใช้เงินสดทั้งหมดในการดำเนินธุรกิจ นี่ทำให้ผู้ประกอบการรายย่อยที่มีทุนน้อยต้องหันกลับไปขายในตลาดมืดเช่นเดิม มีผู้ประกอบการมากมายพยายามขอใบอนุญาตแต่ก็ไม่เป็นผลสำเร็จ ธุรกิจกัญชาถูกกฎหมายส่วนใหญ่จึงเป็นของกลุ่มนายทุน และการเปิดเสรีกัญชาจึงไม่ได้ทำให้ปริมาณการซื้อขายในตลาดมืดลดน้อยลงแต่อย่างใด

นอกจากในเรื่องเงินลงทุนแล้วนั้น ธุรกิจกัญชายังซ้อนทับอยู่บนความไม่เท่าเทียมในเรื่องของสีผิวอีกด้วย ในปี 2018 มีเจ้าของร้านขายกัญชาถูกกฎหมายที่เป็นคนผิวดำไม่ถึง 1% การกำหนดคุณสมบัติบางอย่างเพื่อขอใบอนุญาตได้กีดกันคนผิวดำออกไปโดยปริยาย เมื่อมองในเรื่องของความยุติธรรมทางสังคมที่ซ่อนอยู่เบื้องหลัง ทำให้เราพบว่า มีคนติดคุกหรือถูกวิสามัญโดยตำรวจจำนวนมาก เพราะพวกเขามีกัญชาในครอบครอง ซึ่งเกือบทั้งหมดเป็นคนผิวดำ ความท้าทายของเรื่องนี้คือหากอนาคตกัญชาถูกกฎหมายในระดับประเทศ รัฐบาลจะทำเช่นไร กับหลายล้านคนที่ต้องผ่านระบบเรือนจำหรือการชดใช้สังคมในลักษณะอื่นด้วยสาเหตุที่ว่าพวกเขาปลูกและขายพืชชนิดเดียวกันนี้ ในขณะที่คนอื่น กำลังทำเงินจากมันได้มูลค่าเป็นล้านดอลลาร์